Haft czarny (blackwork)

Haft czarny to odmiana haftu liczonego, wykonywanego na tkaninach o policzalnym splocie. Haft trafił do Anglii i Europy Wschodniej z Hiszpanii, najprawdopodobniej przywieziony przez Katarzynę Aragońską, która przybyła do Anglii w 1501 r. by poślubić syna Henryka VII. Z tego też względu haft na początku nazywany był "haftem hiszpańskim".

Zdjęcie z książki "Blackwork" Lesley Wilkins

Ten rodzaj haftu stosowany był jako detal na ubraniach, głównie na mankietach i kołnierzykach, dlatego wymagał ściegów, które wyglądałyby tak samo na lewej i prawej stronie. Stosowano więc ścieg hiszpański, dziś określany jako podwójna fastryga lub ścieg Holbeina (inne nazwy ściegu: prawdziwy (nazwa stosowana w XVI w. w Anglii, ponieważ identyczny wzór był na obu stronach tkaniny), rumuński, dwustronny przed igłą, ścisły przed igłą). Nazwa tego ściegu pochodzi od holenderskiego artysty Hansa Holbeina (młodszego) nadwornego malarza Henryka VIII, który na swoich obrazach z niezwykłą precyzją malował wyszyte haftem czarnym motywy zdobiące kołnierze, mankiety i staniki. 

Kilka obrazów Holbeina z wyraźnym czarnym haftem:

Hans Holbein. Portret Henryka VIII

Hans Holbein. Portrait of Jane Seymour. 1537

Hans Holbein. Portrait of Mrs Pemberton. c. 1535

Hans Holbein. Portrait of Simon George of Quocote. c. 1535

Przy hafcie czarnym stosowano też ścieg za igłą (backstich, stębnówka), ale z reguły do konturów i to w miejscach, które były widoczne tylko z jednej strony.

Ścieg za igłą (backstich)

Tradycyjnie ścieg nakładano nicią czarną, by mocno kontrastowała z płótnem, obecnie haft czarny wykonuje się różnymi kolorami nici.

Podwójna fastryga jest ściegiem bardzo starym, jej ślady odnaleziono podczas wykopalisk w Egipcie. Ścieg ten stosowano w wielu krajach islamskich oraz w państwach leżących wokół Morza Śródziemnego. Do Hiszpanii, trafił najprawdopodobniej na skutek wymiany handlowej między Maurami a Egipcjanami i Arabami.

Podwójną fastrygę wykonuje się w dwóch etapach: poprzez zrobienie jednego rzędu fastrygi i uzupełnieniu jej w drodze powrotnej (do miejsca rozpoczęcia). Gotowy ścieg powinien wyglądać tak samo na obu stronach robótki. Ścieg ten nie jest wcale taki łatwy jakby się wydawało. Proste linie oczywiście nie sprawią kłopotu, ale w przypadku gdy wzory są zawiłe, trzeba dobrze przemyśleć kolejność prowadzenia nitki. 

I etap: fastryga

W czasach obecnych, kiedy haft nie jest wykorzystywany już w takim stopniu do zdobienia ubrań, nie jest istotna tak bardzo lewa strona robótki. Z tego też względu, kiedy podwójna fastryga wyda się zbyt trudna, można nawet cały obrazek wykonać ściegiem za igłą.

Nie należy mylić haftu czarnego (blackwork) z haftem monochromatycznym wykonanym czarną nicią, techniką hafty krzyżykowego.

Haft monochromatyczny (jednokolorowy)

Haft czarny (blackwork)