Czym jest sampler

Angielskie słowo sampler (próbnik) lub exampler pochodzi od francuskiego éxamplair (przykład) i stanowił on rodzaj wzornika do kopiowania i naśladowania.

Ze względu na The Latin word exemplum, meaning a copy, was, by the 16th century, spelt saumpler, sampler or exemplar. nietrwałość tkanin, najstarsze zachowane samplery pochodzą z XVI w.

Jane Bostocke 1598 r. Anglia
Wykonany z okazji narodzin dziecka.

Jednak w źródłach historycznych zachowały się jeszcze wcześniejsze informacje o nich (w spisie wydatków królowej Elżbiety z 1502 r.).

Wzory haftów w tej formie były przekazywane z ręki do ręki i przewożone po całej Europie i Bliskim Wschodzie. W XV i XVI w. ze względu na wysokie koszty materiałów, były dostępne tylko dla osób zamożnych.

Samplery mają bogatą historię i zmieniały się na przestrzeni wieków. Na początku ich głównym celem było zapisanie informacji o używanych wzorach na przyszłość a z czasem nabyły funkcję dekoracyjną.

Lucke Boten 1618 r., Niemcy

W XVI w. tworzone były przez młode hafciarki, jako zbiór wzorów, często dość chaotycznie umieszczonych na tkaninie, później zaczęły świadczyć o wysokim kunszcie artysty. Powstawały na wąskich kawałkach płótna lnianego, które były zwijane i przechowywane do czasu kiedy były potrzebne. Wzorniki wykorzystywane były do tworzenia m. in. wyprawy ślubnej. Poszczególne elementy zdobiły odzież, pościel, meble. W tym okresie były to zazwyczaj motywy geometryczne i kwiatowe. Nici (jedwabne, metalizowane) były kolorowe i używano poza haftem krzyżykowym i płaskim wielu innych ściegów m. in. blackwork, whitework i ażurowych.

Mildred Mayow,  1633 r. Anglia
Zespół wzorów

Od XVII w. większym zakresie zaczęły się pojawiać alfabety i liczby oraz  motywy i napisy umoralniające i religijne.



W XVIII-XIX w. wzory samplerów stały się przeciwieństwem do losowo umieszczanych, czy zespołowych wzorów i zyskały funkcję dekoracyjną i edukacyjną. Haftowano obrazy na większych kawałkach tkanin z symetrycznymi motywami ptaków, małych zwierząt, kwiatów i drzew lub ornamentów.

Hannah Smith, 1810  r. Anglia

Ściegiem podstawowym został haft krzyżykowy.

1807 r., Vierlande - Niemcy

W XIX w. samplery były wykorzystywane do nauki religii, geografii, języka angielskiego i matematyki. School girls produced needlework exercises of almanacs, mathematical tables and maps, as well as numbers and letters. Powstawały haftowane almanachy, tablice matematyczne i mapy, jak również cyfry i litery.

Pierwszą książkę z wzorami samplerów wydrukowano w 1523 r. w Augsburgu (Niemcy).

Współcześnie dzięki szczegółowym opracowaniom historycznych wzorów i starannie sporządzonym schematom hafciarki mogą  wykonać modele będące kopiami oryginalnych makatek.

Sama symbolika pojedynczych wzorów i ornamentów jest dzisiaj słabo znana. Tylko szczątkowa wiedza w tym zakresie przetrwała, jednak o tym innym razem.